50 LAT TECHNIKI I NAUKI
Technika i Nauka (w skrócie T&N) - periodyk wydawany od 1958 roku przez Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii (STP w WB), stanowiący wspólny organ polskich stowarzyszeń technicznych na obczyźnie, obchodzi w roku bieżącym 50. swego istnienia. Od 2004 roku wychodzi pod egidą nowopowstałej w 2004 roku Europejskiej Federacji Polonijnych Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych z siedzibą w Wiedniu.
Pismo to stanowi platformę wymiany myśli technicznej i jest więzią zawodowo-osobistą techników polskich na emigracji - napisał w imieniu redakcji T&N dr inż. Jan Marcinkiewicz w przedmowie do numeru 60 Techniki i Nauki z okazji 50. rocznicy działalności STP.
W okresie 50 lat wydano 74 numery T&N o łącznej objętości 4340 stron, przedstawiające historię osiągnięć w pracy zawodowej, społecznej i publicystycznej autorów mieszkających na wielu kontynentach. Pisali oni również w imieniu szerokiej rzeszy polskich specjalistów w takich dziedzinach jak: technika i nauka, sztuka i architektura, wzornictwo przemysłowe i kierowanie procesami przemysłowymi.
Jubilatka nasza przejęła bogatą i piękną tradycje polskich wydawnictw STP, szczególnie z okresu wojny, kiedy głównym celem było zespolenie wszystkich polskich techników poza krajem, dla najsprawniejszego wykorzystania w siłach zbrojnych czy też w przemyśle dla wysiłku wojennego Aliantów i dla oswobodzenia Ojczyzny - pisał redaktor inż. Jerzy Płoszajski w numerze 69 z okazji 40. Techniki i Nauki.
Na czasopismo składały się głównie w języku polskim artykuły, raporty, recenzje, monografie, czasami interesujące przedruki z innych czasopism, jak również specjalny rozdział wspomnień o kolegach, którzy odeszli...
W miarę upływu czasu zmieniała się ilość jak i tematyka drukowanych artykułów. W dziejach Emigracji polscy technicy-żołnierze odgrywali znaczną rolę w zmaganiach wojennych na ziemi, morzu i powietrzu, a w okresie powojennym przodowali w pracy kulturalno-społecznej dla dobra sprawy polskiej i ogółu społeczeństwa na obczyźnie. Swoje osiągnięcia często utrwalali na papierze - stąd dużo materiałów z okresu przedwojennego, okresu, w którym wielu z nich aktywnie uczestniczyło w budowie polskiego przemysłu i organizacji polskiej nauki. Materiały publikowane stanowiły wspaniały przyczynek do historii tamtych czasów. Opisy przeżyć i osiągnięć zawodowych po wojnie, w krajach osiedlenia, stanowią przykład zdolności intelektualnych i twórczych byłych żołnierzy, których sukcesy staramy się popularyzować.
- - -
Do komitetu redakcyjnego pierwszego numeru Techniki i Nauki powołani zostali głównie doświadczeni i zasłużeni redaktorzy dotychczasowego Biuletynu STP:
| Przewodniczącym został: | dr inż. Ryszard Syski |
| Członkowie: | |
| Dr inż. Stannisław Liszka | Sekcja Inżynieryjno-Budowlana |
| Dr inz. Stanisław Chmielewski | Sekcja Inżynieryjno-Budowlana |
| Prof. dr inż. Zygmunt S. Makowski | Sekcja Inżynieryjno-Budowlana |
| Dr inż. Henryk Zawistowski | Sekcja Chemiczna |
| Inż. arch. Henryk Stachowski | Sekcja Architektury |
| Mgr inż. Stanisław Szczepanowski | Sekcja Górniczo-Hutn.-Naftowa |
| Dr inż. Jerzy Wielogórski | Sekcja Mechaniczna |
Numer 1/1958 Techniki i Nauki ukazał sie we wrześniu 1958 roku w nakładzie przeszło tysiąca egzemplarzy, z czego połowa była przeznaczona na wysyłkę dla członków STP oraz bibliotek i uczelni technicznych. Pewna ilość wysyłana była także do Polski na adresy prywatne oraz do politechnik. Na prawie stu stronach numer zawierał siedem artykułów technicznych (z podaniem streszczeń w języku angielskim), wiadomości techniczne z kraju, recenzje nowych książek technicznych oraz krótkie wiadomości ze Stowarzyszenia. Wśród autorów byli m.in. prof. dr J. Mazur (fizyk) i inżynierowie: B. Budziński (architekt), T. Tchórzewski (elektryk), S. Ziębiński (mechanik) oraz T. Prus-Chąciński (lądowiec). Umieszczone również były ich krótkie życiorysy.
Przez pierwsze pięć lat Technika i Nauka wychodziła jako kwartalnik dość regularnie, łącznie z podwójnym numerem jubileuszowym na dwudziestolecie STP, zawierającym na prawie dwustu stronach, poza sprawami uroczystości - piętnaście artykułów technicznych i naukowych. Koszty wydawnictwa ponosiło STP, ale w założeniu była nadzieja, że inne stowarzyszenia reprezentowane przez pismo będą wsółpracowały z redakcją i wezmą jakiś udział w pokrywaniu wydatków.
Niestety ani jedno, ani drugie się nie spełniło - wspomina w nr 69/1999 red. inż. Jerzy Płoszajski - Artykuły z poza Wielkiej Brytanii były nieliczne, otrzymywane głównie przez kontakty osobiste, a pomocy finansowej wcale nie było. [Niestety, sytuacja w roku 2008 bez zmian - przyp. redakcji T&N]. Koszt wydawnictwa poważnie ciążył na budżecie.
Koniecznym było zredukowanie częstotliwości i objętości wydań. W latach 1964-66 wydano jedynie dwa numery o średniej objętośći 60 stron.
Po przekazaniu przez STP całego swojego majątku na rzecz POSK (Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny); polskiego centrum w Wielkiej Brytanii - finansowa przyszłość Techniki i Nauki została zapewniona w formie rocznej dotacji finansowej na pokrycie kosztów wydawnictwa (umowa w formie specjalnego memorandum prawnego). Pomoc ta ze strony POSK-u jest do chwili obecnej dotrzymywana (dane na wrzesień 2008 r.).
- - -
Poniżej wymieniamy osoby o najdłuższym stażu w kolejnych komitetów redakcyjnych:
| Osoba: | Komitet Redakcyjny: |
Jako przewodniczący (Redaktor Naczelny) |
| Prof. dr inż. Jan Marcinkiewicz | 14 | 10 |
| Prof. dr inż. Ryszard Chmielowiec | 10 | 10 |
| Mgr inż. Henryk Hajducki | 13 | 3 |
| Dr inż. Stanisław Wyrobek | 12 | 8 |
| Prof. dr inż. Mieczysław Sas-Skowroński | 10 | 2 |
| Inż. Jerzy Płoszajski | 15 | 6 |
| Prof. dr inż. Ryszard Syski | 8 | 3 |
| Dr inż. Jerzy Wielogórski | 7 | 3 |
| Mgr Albin Tybulewicz | 7 | – |
| Mgr inż. Zygmunt Lenkiewicz-Ipohorski | 7 | – |
| Dr Jan Tarczyński | 7 | – |
| Mgr inż. Tadeusz Tchórzewski | 6 | – |
| Dr inż. Stanisław Liszka | 4 | – |
| Dr inż. Henryk Sawistowski | 4 | – |
| Dr inż. Zdzisław Szkopiak | 4 | 2 |
Uwaga:
Imienne składy komitetów redakcyjnych T&N są podane w książce-monografii STP wydanej przez Stowarzyszenie z okazji jego 50-lecia pt. "Zarys Historii Stowarzyszenia Techników Polskich w Wielkiej Brytanii". Autor Stanisław Portalski. Londyn 1993.
Autorzy oraz zmiany w profilu w ostatnich latach.
Nie sposób wymienić wszystkich, którzy pisali do Techniki i Nauki, a których materiał był publikowany. Stanie się to możliwe po wprowadzeniu indeksu nazwisk do archiwalnego zbioru wszystkich numerów publikowanych w obecnym wydaniu. Oczywiście, że większość członków komitetów redakcyjnych była również autorami materiałów ze swoich prac badawczych lub opracowań redakcyjnych umieszczanych na łamach naszego periodyku, którego częstotliwość zmieniała się w czasie; od kwartalnika do rocznika a nawet w ostatnich latach do dwu-lub-trzyletniej publikacji.
Wiele przyczyn wpływało na taki stan rzeczy. Przede wszystkim w końcu lat 90. ubiegłego stulecia nastąpił olbrzymi postęp w jakości publikacji. Wprowadzenie techniki komputerowej, usprawnienie jakości wzornictwa graficznego, rozszerzenie palety kolorystycznej w drukarniach - spowodowało, że dotychczasowa forma skryptowa Techniki i Nauki przestała być atrakcyjna dla nowego, młodego czytelnika. Oczywiście wraz z postępem w grafice i druku rosły koszty wydawnicze. Dlatego redakcja T&N zdecydowała uatrakcyjnić dla czytelnika zarówno szatę graficzną (kolorowa okładka, lepszej jakości papier kredowy, objętość) jak również dostosować profil tematyczny do możliwości absorpcji wiedzy przez dotychczasowego, długoletniego czytelnika, w większości na emeryturze, niezbyt nadążającego za postępem wiedzy w swojej specjalizacji zawodowej, nie mówiąc o nowych dziedzinach interdyscyplinarnych, jak informatyka i jej zastosowania w pracach badawczych i stosowanych.
Jako pierwsi w polskim środowisku emigracyjnym w Wielkiej Brytanii wydaliśmy ostatnie trzy numery; Nr 70, 71, 72 i 73 w formie elektronicznej na płycie CD, a skrócone wersje tych wydań umieściliśmy we własnej witrynie internetowej STP pod adresem: www.stpuk.org już w 2002 roku.
Dla uczczenia 50. rocznicy Techniki i Nauki podjęliśmy się bardzo trudnego zadania, a mianowicie zarchiwizowania wszystkich dotychczas wydanych numerów drukiem poprzez zeskanowanie, opracowanie komputerowe i ‘zmagazynowanie’ na jednej płycie DVD. Pozwoliło to na umieszczenie całego zbioru w internecie, który będzie dostępny szerokim rzeszom czytelników, studentów i badaczy akademickich oraz dziennikarzom. Zbiór ten w formie archiwum oznaczony jest kolejnym numerem 74/2008. Uroczysta Promocja - odbyła się w czasie organizowanego przez STP Tygodnia Techniki i Nauki Polonijnej w dniach 22-26 września 2008 r. w Londynie w POSKu dla uczczenia 50. rocznicy tego wydawnictwa.
Nie zapomnieliśmy o młodszych czytelnikach, którym dedykowaliśmy nowości w rozdziale Nauka-Technika-Gospodarka. Zmieniliśmy profil T&N, która przestała zamieszczać długi i skomplikowany materiał teoretyczny, gdyż rolę tą spełniają obecnie specjalistyczne wydawnictwa naukowe wielu krajów. Poza tym dostępność wiedzy w internecie - spowodowała przestawienie się - na popularną formę informacyjną o rozwoju wiedzy, selekcjonując i wskazując gdzie "szukać"... Stąd pojawiła się w T&N szeroka baza adresowa linków do wielu źródeł specjalistycznych publikacji, modyfikowana w każdym wydanym numerze. Pozostawiliśmy rozdział wspomnień o wybitnych inżynierach, którzy odeszli oraz o osiągnięciach członków współcześnie żyjących.
W każdym wydaniu przedstawiamy profile istniejących stowarzyszeń naukowo-technicznych z kraju oraz z zagranicy a także instytucje życia publicznego, szczególnie emigracyjnego. W miarę możliwości relacjonujemy ważniejsze wydarzenia emigracyjne oraz wybrane nowości książkowe, autorstwa członków polskich organizacji emigracyjnych.
Dobór autorów i tematyki jest najtrudniejszym zadaniem redakcyjnym. Zawsze zostaje niedosyt tematyczny. Cierpią na ten stan rzeczy nie tylko wydawnictwa techniczno-naukowe ale również popularne tytuły codzienne. Do tej pory redakcje Techniki i Nauki "radziły" sobie, polegając na wiernych członkach redakcji lub korespondentach z pasją poszukiwawczą. Posiadany budżet nie pozwalał na wypłacanie honorariów autorskich lub redakcyjnych. Wszystkim tym miłośnikom popularyzacji wiedzy byliśmy i jesteśmy wdzięczni. Występowaliśmy do władz wielu stowarzyszeń o wyróżnienia honorowe (srebrne i złote odznaki honorowe, dyplomy okolicznościowe, itp.). Nigdy nam nie odmawiano.
Do wieloletnich autorów dostarczających materiał publikacyjny (niektórych już nie żyjących) zaliczyć wypada m.in. (w układzie alfabetycznym):
• prof.dr.inż. Jana Bobrowskiego,
• prof.dr.inż. Ryszarda Chmielowca,
• dr.inż. Jana Domżalskiego,
• inż. Władysława Henryka Folkierskiego,
• prof.inż.arch. Zbigniewa Gąsiewicza,
• inż. Krzysztofa Głuchowskiego z Brazylii,
• mgr.inż. Henryka Hajduckiego,
• prof.dr.inż. Zygmunta S. Makowskiego,
• prof.dr.inż. Jana Marcinkiewicza,
• mgr.inż. Kazimierza Mochlińskiego,
• inż. Jerzego Płoszajskiego,
• dr.inż. Tadeusza Prus-Chącińskiego,
• dr.inż. Jerzego Reichera,
• prof. dr.inż. Mieczysława Sasa-Skowrońskiego,
• dr.inż. Jana Starczewskiego,
• prof.dr.inż. Ryszarda Syskiego,
• dr.inż. Zdzisława Szkopiaka,
• mgr. inż. Karola Szwarca,
• inż. Adama Tokarskiego z Francji,
• mgr. Albina Tybulewicza,
• prof.inż. Romana Wajdę,
• dr.inż. Stanisława Wyrobka,
Nie brakowało również wśród autorów wybitnych osób ze świata nauki: laureat Nagrody Nobla - prof. dr Józef Rozblat, a nawet polityki: prezydent Ryszard Kaczorowski, premier prof.dr Edward Szczepanik, ministrowie Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP: prof.dr.hab.inż. Andrzej Wiszniewski oraz prof.dr hab.inż. Michał Kleiber.
Warto również nadmienić, że pewne echa odzywaja się w Polsce i poza, w formie przedruków niektórych artykułów w pismach technicznych oraz wzmianek w prasie krajowej.
Nie sposób nie wspomnieć naszego partnera w publikowaniu Techniki i Nauki, w ostatnich parunastu latach, którym były drukarnie już nie istniejąca "Caldra House Ltd" Polskiej Fundacji Kulturalnej, a ostatnio "Polprint", który często 'zaskakiwał' projektantów okładek interpretacją kolorystyczną po druku.
Dziękujemy i gratulujemy naszym autorom, współpracownikom: korespondentom, korektorom, projektantom kolorowych interesujących okładek ostatnich numerów Yvonnie Januszewskiej i Ani Mochlińskiej, tłumaczom przede wszystkim Christine-Marie Nowacki, sponsorom, szczególnie w ostatnich latach, w tym m.in.:
• Polskiemu Ośrodkowi Społeczno-Kulturalnemu (POSK),
• Polish Aid Foundation Trust (PAFT-Londyn),
• Fundacia Mateusza Grabowskiego (M.B. Grabowski Fund-Londyn),
• The Jan Dziennisiewicz Trust-UK,
• Międzynarodowym Targom Poznańskim,
• Firmie Henry Lloyd Ltd z Wielkiej Brytanii,
• Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT w Warszawie,
• The Holy Family of Nazareth Educational Trust (UK),
• Stowarzyszeniu Wspólnota Polska (Warszawa),
• Fundusz Samopomocy STP (UK),
• Radio-HeyNow (Londyn).
- - -
Na zakończenie tego krótkiego rysu historycznego warto przypomnieć skład osobowy redakcji Techniki i Nauki ostatniego numeru 73/2008:
Redakcja/Editors
Prof. dr inż. Ryszard Chmielowiec (redaktor naczelny/editor-in chief)
Prof. dr inż. Mirosław Wyszyński (zastępca /deputy of the editor-in chief)
Dr Jan Tarczyński (redaktor/editor)
Dr inż. Jan Starczewski (doradca redakcji)
Mgr inż. Rafał Marszałek (sekretarz redakcj)
Redaktorzy współpracujący/Correspondent editors
Mgr inż. Krzysztof Dąbrowski (VPI - Wiedeń)
Dip-Ing Bożena Prochaska (VPI - Wiedeń)
Mgr inż. Andrzej Farnik (SITP - Francja)
Mgr inż. Janusz Ptak (SITP - Francja)
Dr Edward Keyne (ZFPIT - Niemcy)
Mgr inż. Wiesław Piątek (STIP- Litwa)
Sponsorzy/Sponsors:
Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny (POSK) w Londynie/Polish Social & Cultural Association Ltd
Polonia Aid Foundation Trust (PAFT) - London
Stowarzyszenie Wspólnota Polska - Warszawa
Radio „HeyNow” - Londyn
- - -
Redaktorzy naczelni
Na zdjęciach od lewej (from left): R. Syski,Jerzy Wielogórski, H. Hajducki, M. Sas-Skowroński, S. Wyrobek,
Z. Szkopiak, J. Marcinkiewicz, J. Płoszajski i Ryszard Chmielowiec (obecny od 1998 roku).
Jubileuszowy numer zwłaszcza archiwalnego zbioru jest okazją do przedstawienia zdjęć redaktorów naczelnych/przewodniczących kolejnych komitetów redakcyjnych, których zdjęcia się zachowały. Jakość niestety nie jest najlepsza, gdyż wcześniejsza technika fotograficzna w posiadaniu naszych redaktorów nie była z "najwyższej półki".
Dziękujemy projektantom pięknych okładek ostatnich pięciu kolorowych wydań:
Podziękowania kolejnym zarządom Stowarzyszenia Techników Polskich w Wielkiej Brytanii za życzliwą opiekę, administracyjną pomoc księgowo-finansową oraz za przyznawane wyróżnienia.
Redakcja Techniki i Nauki w roku jubileuszowym.